Perfectionisme is een eigenschap die vaak voorkomt bij hoogbegaafde kinderen. Hoogbegaafde kinderen hebben vaak hoge verwachtingen van zichzelf en streven naar perfectie in alles wat ze doen. Dit kan leiden tot stress, angst en zelfkritiek bij deze kinderen. Het is belangrijk voor ouders en begeleiders om te weten hoe ze perfectionisme kunnen herkennen bij hoogbegaafde kinderen en hoe ze hiermee om kunnen gaan.
Kenmerken van perfectionisme bij hoogbegaafde kinderen
Er zijn een aantal veelvoorkomende kenmerken van perfectionisme bij hoogbegaafde kinderen. Dit zijn onder andere:
Hoge verwachtingen van zichzelf en anderen
Een hoogbegaafd kind stelt zich bijvoorbeeld als doel om een 9 te halen voor zijn toets. Wanneer hij dan een 8 krijgt, kan hij zeer teleurgesteld zijn. Of een hoogbegaafd kind vindt het logisch dat je je aan de afspraken houdt. Wanneer hij afgesproken heeft om na schooltijd met een vriendje te spelen, zal hij zich daaraan houden. Wanneer het vriendje vervolgens die dag zegt dat hij toch met iemand anders gaat spelen, kan jouw kind enorm teleurgesteld of gefrustreerd zijn. Hij verwacht namelijk dat de ander zich ook aan de afspraak houdt.
Zichzelf constant vergelijken met anderen
Een hoogbegaafd kind kan obsessief bezig zijn met het vergelijken van zijn/haar prestaties met die van klasgenoten en voelt zich hierdoor vaak onzeker.
Angst om fouten te maken
Een hoogbegaafd kind kan nieuwe uitdagingen uit de weg gaan uit angst om fouten te maken of het gevoel van falen te ervaren. Het komt ook regelmatig voor dat een hoogbegaafd kind bang is om fouten te maken voor de reactie van de ander. Ieder (hoogbegaafd) kind wil het graag goed doen en een hoogbegaafd kind wil graag voldoen aan de verwachting van de ander. Een hoogbegaafd kind voelt feilloos aan wat er van hem/ haar verwacht wordt. Wanneer hij ook maar twijfelt of denkt niet aan de verwachting te kunnen voldoen, kan hij nieuwe dingen/ situaties uit de weg gaan. Een hoogbegaafd kind wil graag de verbinding houden. Om de verbinding met diegene te houden, kan hij/ zij zich aanpassen.
Moeite met ontspannen en loslaten
Een hoogbegaafd kind kan moeite hebben om te ontspannen. Hij is altijd maar bezig (vooral in zijn hoofd). Het denken en voelen is intens. Er gebeurt veel in het hoofd. Een hoogbegaafd kind kan ook enorm piekeren. Zeker wanneer er een negatieve gebeurtenis is geweest, kan een hoogbegaafd kind hierover blijven piekeren. Het is dan moeilijk voor een hoogbegaafd kind om te ontspannen en het negatieve los te laten.
Zelfkritisch en streng voor zichzelf
Een hoogbegaafd kind is vaak kritisch op zichzelf en zijn prestaties. Hij kijkt continu naar zijn prestaties en wil deze verbeteren. Hierdoor kan hij ook erg streng voor zichzelf zijn. Wanneer een hoogbegaafd kind bijvoorbeeld een surprise voor een ander klasgenootje aan het maken is, kan hij hier uren mee zoet zijn. Het brein blijft maar nadenken hoe het beter kan. En wanneer er nét een verkeerd randje zit, wat maar niet weg wil, kan een hoogbegaafd kind enorm balen. Een hoogbegaafd kind wil dat verkeerde randje weg hebben, zodat de surprise helemaal perfect is. En ook dan kan de twijfel nog toeslaan en kunnen er vragen komen: vindt mijn klasgenootje de surprise wel mooi? Vindt hij de kleuren mooi? wat als hij het stom vindt? Wat moet ik dan doen? etc.
Hoe kun je perfectionisme bij een hoogbegaafd kind herkennen?
Er zijn verschillende manieren om perfectionisme te herkennen, onder andere:
De reactie van het hoogbegaafde kind
Let op hoe het hoogbegaafde kind reageert op fouten en kritiek. Ieder hoogbegaafd kind kan op een andere manier reageren. Het ene hoogbegaafde kind kruipt in zijn schulp en het andere hoogbegaafde kind wil niks nieuws meer proberen. Of een hoogbegaafd kind wil het gevoel van falen niet voelen en geeft een ander de schuld. Soms kan een hoogbegaafd kind ook boos worden als hij kritiek krijgt. Dit is dan vaak een strategie om met het gevoel van falen om te gaan.
Kijk hoe het hoogbegaafde kind omgaat met tegenslagen
Wanneer er iets tegenzit of iets lukt niet meteen, is het interessant om te kijken hoe het hoogbegaafde kind hiermee omgaat. Het ene hoogbegaafde kind zal doorzetten tot het hem lukt, terwijl een ander hoogbegaafd kind het opgeeft en er niks meer mee te maken wil hebben.
Lichamelijke klachten
Perfectionisme kan enorm veel spanning en stress opleveren. Je kunt dit aan een hoogbegaafd kind merken wanneer het bijvoorbeeld vaak klaagt over buikpijn of hoofdpijn. Het is interessant om te kijken waardoor het zou kunnen komen dat jouw kind lichamelijke klachten krijgt. Misschien moet jouw kind binnenkort een presentatie geven of heeft hij een boekbespreking en wil hij alles perfect gedaan hebben. De meeste lichamelijke klachten, zoals buikpijn en hoofdpijn, bij hoogbegaafde kinderen zijn stressgerelateerd.
Tips voor ouders van hoogbegaafde kinderen met perfectionisme
Hieronder vind je tips voor ouders om te leren omgaan met het perfectionisme van jouw hoogbegaafde kind. Note: misschien herken je delen ook bij jezelf. Dan zijn deze tips uiteraard ook voor jou:
Geef zelf het voorbeeld
Jouw hoogbegaafde kind leert via jou. Alles wat jij doet, kopieert jouw kind. Dus ook het omgaan met fouten maken, faalangst en perfectionisme. Mocht jouw hoogbegaafde kind het lastig vinden om fouten te maken, maak dan zelf een fout. En benoem het proces van het maken van een fout. Je kunt letterlijk benoemen dat je een fout hebt gemaakt en dat je dit heel vervelend vindt. Je kunt zeggen dat je enorm baalt, want je wilde juist dat het in 1 keer lukte. Je bent helemaal gefrustreerd nu. Maar je ademt een keer diep in en uit en zegt: ik ga het toch nog een keer proberen. Je kunt dit met allerlei voorbeelden gebruiken: het maken van een tekening, het snijden van een appel, je tas inpakken of bij het koken.
Praat met jouw kind over perfectionisme
Wanneer je dan zelf die fout hebt gemaakt, biedt dat direct een mooie gelegenheid om het met jouw kind te hebben over perfectionisme. Je kunt aangeven dat je het lastig vindt als iets niet in 1 keer lukt en je kunt daarbij een voorbeeld geven dat je dit vroeger, als kind, ook al had. Je kunt daarbij aangeven wat voor jou het gevolg daarvan was en wat je daar nu van geleerd hebt. Geef daarbij aan wat jouw gevoelens en gedachten zijn. En vraag vervolgens naar de gevoelens en gedachten van jouw kind, als hij in zo’n situatie zit.
Geef het kind positieve bevestiging en complimenten
Geef jouw hoogbegaafde kind positieve feedback, met name op het proces en de inspanning die jouw kind heeft geleverd. Op die manier leert jouw kind dat hij trots mag zijn op de inspanning die hij heeft geleverd. Soms kan het ook helpen om even van een onderwerp “af” te gaan en het de volgende dag nog eens te bekijken. Een hoogbegaafd kind kan dan ineens tot hele andere inzichten komen. Voorbeelden van feedback op de inspanning zijn: - zo, jij hebt hard gewerkt- wow, jij hebt veel geoefend - je hebt doorgezet, ondanks dat het niet in 1 keer lukte.
Perfectionisme kan een belemmering zijn voor hoogbegaafde kinderen in hun ontwikkeling en welzijn. Het is belangrijk om als ouder alert te zijn op de signalen van perfectionisme en het kind te ondersteunen bij het ontwikkelen van een gezond en realistisch zelfbeeld. Met begrip, steun en begeleiding kunnen hoogbegaafde kinderen leren omgaan met hun perfectionisme en zichzelf accepteren zoals ze zijn.
Programma Happy met Hoogbegaafdheid
Wil jij meer weten over hoogbegaafdheid, welke rol het speelt in jouw gezin, welke kenmerken daarbij horen, welke modellen en profielen er allemaal zijn. Schrijf je dan in voor het online programma "Happy met HB".
In dit programma leer je alles over hoogbegaafdheid, gebundeld in video's, teksten en audio's. Je krijgt toegang tot de online leeromgeving en kunt direct bij alle informatie. Jij kiest waar en wanneer je dit bekijkt/ luistert.
Resultaat: jij hebt meer kennis van hoogbegaafdheid en weet hoe het werkt bij jouw kind. Jij, als ouder, bent de veilige haven van jouw kind. Als jij jouw kind begrijpt en kan ondersteunen in zijn behoefte, is dat enorm waardevol. Voor de rest van het leven van jouw hoogbegaafde kind.
Comments