De overexcitabilities bij hoogbegaafde kinderen kent verschillende vormen en uitingen. Wat betekent dan een overexcitability? Ouders van hoogbegaafde kinderen herkennen het vaak wel: de intensiteit waarmee iets gaat.
Vaak zijn het ook de dingen waarop de omgeving reageert met het woordje “te” ervoor (te druk, te emotioneel, te gevoelig etc.).
De poolse psycholoog Professor Dabrowksi beschreef 5 gebieden waarop deze intensiteit tot uiting kan komen.
Bij hoogbegaafde kinderen, die alles intenser beleven, kun je dat op 1 of meerdere van deze gebieden herkennen. Wanneer een hoogbegaafd kind lekker in zijn vel zit, kan hij deze overexcitability gebruiken in zijn voordeel. Als zijn kwaliteit dus. Dit is waar hij goed in is en waar hij in kan uitblinken.
Wanneer een hoogbegaafd kind zich gespannen, gestrest voelt en niet lekker in zijn vel zit, kan deze kwaliteit door slaan. Dan zie je dus ook ander gedrag. Hieronder benoem ik per ‘overexcitability’ wat de kwaliteiten zijn én wat er kan gebeuren wanneer jouw kind niet lekker in zijn vel zit.
Het gaat om de volgende 5 gebieden:
Psychomotorische overexcitability
Hoogbegaafde kinderen met een psychomotorische overexcitability bewegen graag. Ze bewegen graag continu. Dit is dus ook direct hun kwaliteit. Een hoogbegaafd kind met een psychomotorische overexcitability kan vaak goed inschatten hoe hoog hij kan klimmen, hij klimt graag over hekken, houdt van rennen, springen, dansen etc. De psychomotorische overexcitability kan zich op allerlei ‘beweeg manieren’ uiten. Een kind wil bijvoorbeeld graag bezig zijn, kan snel praten, is gedreven, competitief en kan van enthousiasme opgewondenheid laten zien.
De voorkeur voor het bewegen kan lastig zijn in de klas. In de klas wordt vaak van het kind verwacht om stil te zitten en te luisteren. Voor een hoogbegaafd kind met een psychomotorische overexcitability kan dit een behoorlijke uitdaging zijn.
En voor je het weet, krijgt jouw kind hierdoor allerlei opmerkingen/ meningen over zich heen omdat het niet ‘passend’ is voor het onderwijs om veel te bewegen.
We leven (helaas) nog in een maatschappij met een schoolsysteem dat gericht is op stil zitten, luisteren en reproduceren.
Gelukkig zie ik ook veel initiatieven van scholen die al meer aan beweging doen.
Beweging zorgt er namelijk ook voor dat je lekker in je vel komt te zitten, je gaat even “uit” je hoofd en ‘in je lijf’ (iets wat bij veel hoogbegaafde kinderen niet snel gebeurt, want een hoogbegaafd kind zit altijd lekker in zijn hoofd. Het hoofd staat nooit stil).
Wanneer een hoogbegaafd kind met een voorkeur voor psychomotorische overexcitability veel spanning of druk ervaart, is zijn eerste neiging om te gaan bewegen. Wat je ook kunt zien is: overdreven veel praten, de clown uithangen, zenuwachtig gedrag (nagelbijten bijvoorbeeld), impulsieve acties.
Dit is een reactie op de opgebouwde spanning en via beweging zorgt het hoogbegaafde kind voor het ‘ontladen’ van deze spanning. Het is dus noodzakelijk voor het kind om de opgebouwde spanning los te kunnen laten om zich vervolgens weer te kunnen focussen op het leren.
Bij hoogbegaafde kinderen met een voorkeur voor psychomotorische overexcitability ontstaat vaak, onterecht, het vermoeden van ADHD.
Zintuiglijke overexcitability
Hoogbegaafde kinderen met een zintuiglijke overexcitability is één van de meest voorkomende overexcitabilities bij hoogbegaafde kinderen. Het gaat hierbij om de naadjes in de sokken, de schoenen die niet lekker zitten, de labeltjes in de kleding. Een hoogbegaafd kind met een zintuiglijke overexcitability krijgt veel prikkels via de zintuigen binnen. Dit kan zijn op het gebied van: ruiken, zien, horen, proeven, voelen (zowel voelen op het lichaam als gevoelens van zichzelf en anderen).
Je ziet vaak dat hoogbegaafde (en hooggevoelige kinderen) kinderen op 1 of 2 van de zintuigen extra kan overprikkelen. Een hoogbegaafd kind wat snel schrikt van plotselinge harde geluiden doet bijvoorbeeld zijn oren over zijn hoofd. Een hoogbegaafd kind wat veel details ziet of niet tegen fel licht kan, kan bijvoorbeeld zijn handen voor zijn ogen doen of een zonnebril dragen.
De zintuiglijke overexcitability kan jouw kind ook inzetten als kwaliteit. Een hoogbegaafd kind met een zintuiglijke overexcitability kan bijvoorbeeld intens genieten van de natuur, van de bloemetjes die groeien, van de aandacht van/ met dieren, van mooie muziek, van mooie vormen, van mooie kleuren, lekker eten, van lekker zittende kleding (of juist van géén kleding en lekker op blote voeten lopen).
Wanneer een hoogbegaafd kind met een zintuiglijke overexcitability niet lekker in zijn vel zit en spanning ervaart, kun je ook zien dat álles te veel is.
Het kind kan dan geen licht, geluid of niet lekker zittende kleding meer verdragen. Het ‘brokje” groente wat dan te groot/ te dik/ te pittig is, kan dan al teveel zijn. Jouw kind wil dan niet meer eten (of wil juist vooral ‘ongezond’ eten).
Hoogbegaafde kinderen met een zintuiglijke overexcitability worden vaak “te overgevoelig” genoemd.
Intellectuele overexcitability
Hoogbegaafde kinderen met een intellectuele overexcitability hebben een enorme drang naar informatie. Ze willen graag leren. Echter wel over het onderwerp wat ze interesseert.
Wanneer een hoogbegaafd kind met intellectuele overexcitability zich ergens voor interesseert, wil hij er alles over weten. Hij wil zoveel mogelijk informatie, leest boeken, luistert podcast, kijkt video’s en stelt ontzettend veel vragen. Als ouder heb je ook niet alle antwoorden. Google is dan je beste vriend ;-)
Een hoogbegaafd kind met een intellectuele overexcitability is vaak leergierig en dat is fijn. Op school kan het soms ook ‘lastig’ worden ervaren. Wanneer het hoogbegaafde kind namelijk een onderwerp heeft gevonden wat hem interesseert, wil hij álles weten en stelt dus zoveel mogelijk vragen. Veel meer vragen dan leeftijdsgenootjes en hij kan zich intens inzetten om aan die antwoorden te komen. Hij kan dan de vragen blijven stellen aan de leerkracht (maar hoe zit dat dan? En waarom gebeurt het op die manier? En wat gebeurt er als we het op deze manier doen? En wie heeft dit bedacht? Wat is het doel ervan? Waarom is dit? etc.) Op school wordt een onderwerp vaak niet helemaal zo uitgediept. Dit kan tot teleurstelling leiden bij jouw kind. Jouw hoogbegaafde kind zit immers nog met allerlei vragen over dat onderwerp.
Een hoogbegaafd kind met een intellectuele overexcitability leert vaak snel, kan goed observeren, kan zich veel details herinneren, is nieuwsgierig, is geconcentreerd wanneer het een boeiend onderwerp is (heeft dan volledige focus), stelt diepgaande vragen, houdt van analyseren en oplossen.
Wanneer een hoogbegaafd kind met een intellectuele overexcitability niet lekker in zijn vel zit of gespannen is, kan hij enorm kritisch worden. Zowel naar zichzelf als naar anderen. Het is dan nooit goed genoeg en kan altijd beter. Hij kan dan heel perfectionistisch worden. Wanneer het hoogbegaafde kind zich bezig houdt met morele vraagstukken en onvoldoende antwoorden krijgt, kan het tot wanhoop drijven. Het kind wil zó graag de informatie én het begrijpen, de teleurstelling is enorm wanneer het dan niet lukt. (dat kan weer leiden tot de emotionele overexcitability)
Verbeeldende overexcitability
Een hoogbegaafd kind met een verbeeldende overexcitability heeft een enorm levendige fantasie en creativiteit.
Zoals Einstein al zei: Imagination is more important than knowledge.
Deze quote is absoluut van toepassing op hoogbegaafde kinderen met een verbeeldende overexcitability. Dit voorstellingsvermogen en hun creativiteit gaat ze heel veel brengen.
Want zoals Walt Disney ook zei: If you can dream it, you can build it
Deze kinderen zijn dus in staat om via hun verbeeldingsvermogen dingen te creëren. En dat kunnen ze ook nog op een hele eigen creatieve wijze.
Een hoogbegaafd kind met een verbeeldende overexcitability heeft vaak een levendige fantasie, houdt van verhalen, verhalen vertellen, kan goed rollenspellen spelen, houdt van theater, houdt van het creëren van nieuwe dingen. Hij maakt van verschillende bestaande dingen weer nieuwe dingen en hij creëert van verschillende informatie weer nieuwe ideeën.
Een spel met regels? Hij zorgt voor net een andere creatieve twist aan het spel, waardoor het spel uitdagender én leuker wordt.
Een hoogbegaafd kind met een verbeeldende overexcitability kan helemaal opgaan in zijn eigen fantasie. Hij kan ook enorm goed dagdromen en lijkt tijdens de les er dus ook niet “bij te zijn”. Dit kan vervolgens weer tot ergenis in de klas leiden. Hij gebruikt vaak beelden en metaforen, heeft een gedetailleerde en levendige visualisatie en kan denkbeeldige vriendjes hebben.
Wanneer een hoogbegaafd kind met een verbeeldende overexcitability niet lekker in zijn vel zit, kan hij bijvoorbeeld heftig gaan dromen, zich dingen gaan verbeelden of de fantasie niet meer van de werkelijkheid kunnen scheiden.
Emotionele overexcitability
Een hoogbegaafd kind met een emotionele overexcitability ervaart emoties intens (lees ook mijn blog over intense emoties).
Niet een beetje intens, maar ontzettend intens.
Wanneer een hoogbegaafd kind met een emotionele overexcitability verdrietig is, is het intens verdrietig. Wanneer een hoogbegaafd kind met een emotionele overexcitability boos is, is het intens boos.
Een hoogbegaafd kind met een emotionele overexcitability kan zich goed inleven in een ander. Wanneer een ander een emotie ervaart, kan een hoogbegaafd (ook een hooggevoelig kind) deze emotie overnemen. Het hoogbegaafde kind kan op jonge leeftijd nog niet begrijpen dat de emotie van de ander is én vraagt zichzelf af waarom hij zich zo rot voelt.
Het inlevingsvermogen is een kwaliteit, echter het kan het hoogbegaafde kind enorm helpen om te leren sommige emoties bij de ander te laten. De kwaliteit van het inlevingsvermogen kan op latere leeftijd leiden tot een groot empatisch vermogen (mits je de juiste handvatten hebt meegekregen om hiermee om te gaan).
De aanleiding van de emotie kan iedere keer iets anders zijn (ook dat is al een zoektocht op zich). Het vervolgens leren omgaan met deze intense emoties kan zwaar zijn. Het helpt een hoogbegaafd kind enorm wanneer hij met deze intense emoties leert omgaan via zijn ouders.
Een hoogbegaafd kind met een emotionele overexcitability heeft vaak complexe gevoelens en gedachten, kan zich enorm goed inleven in de ander, hecht zich vaak sterk aan personen en dieren, kan goed sferen aanvoelen, weet wat er van hem/ haar verwacht wordt en kan vaak als ‘verlegen’ gezien worden.
Wanneer een hoogbegaafd kind met een emotionele overexcitability niet lekker in zijn vel zit, kan zich dit uiten in psychosomatische klachten (buikpijn, hoofdpijn, slecht slapen, warm worden, zweethanden etc.), angsten, bezig zijn met de dood, eenzaamheid, depressieve gevoelens, zich lamlendig voelen, schuldgevoelens hebben etc.
Ieder hoogbegaafd kind is uniek
Ieder kind is uniek dus ook ieder hoogbegaafd kind is uniek. Je kunt jouw hoogbegaafde kind herkennen in 1 of meerdere van bovenstaande overexcitabilities.
Het hoeft dus niet zo te zijn dat een hoogbegaafde kind álle overexcitabilities heeft of laat zien. Vaak is het ook afhankelijk van de omgeving óf de overexcitability tot uiting komt én op welke manier de overexcitability tot uiting komt (in zijn kwaliteit of wanneer jouw kind niet lekker in zijn vel zit)
Tips
Kijk vooral welke overexcitability je ziet bij jouw kind en kijk welke activiteit jij kan aanbieden aan jouw kind om deze kwaliteit tot uiting te laten komen.
Je kunt dit ook aan school vragen, maar wees niet afhankelijk van school. Kijk ook wat je buiten school aan activiteiten kunt vinden voor jouw kind.
Aangezien het een kwaliteit is van jouw kind én jouw kind het leuk vindt om te doen, komt een hoogbegaafd kind ook direct ‘gelijkgestemden’ tegen tijdens deze activiteit. En dat kan weer leiden tot mooie vriendschappen.
Begeleiding bij hoogbegaafdheid
Wil je nu meer informatie of persoonlijke begeleiding bij jouw hoogbegaafde kind? Neem dan vooral contact met mij op via het contactformulier of maak een afspraak.
Voor jouw hoogbegaafde kind is het essentieel om gezien, herkend en erkend te worden in al zijn kwaliteiten. Jij, als ouder, speelt hier een cruciale rol in.
Ik begeleid zowel ouders als kinderen. Dus dreigt jouw kind vast te lopen, wil je meer inzichten en handvatten krijgen in de omgang met jouw hoogbegaafde kind? Ik ben er voor je en help je graag op weg.
Online programma "Happy met HB"
Met dit online programma leer jij alles over hoogbegaafdheid en hoe dit speelt bij jouw kind.
Je vindt hier informatie over hoogbegaafdheid, wat jou kan helpen in de begeleiding van jouw kind. Wanneer jij de kenner wordt van jouw hoogbegaafde kind, helpt dit ook in gesprekken met professionals en de omgeving. Want jij weet hoe het werkt bij jouw hoogbegaafde kind.
Schrijf je in of kijk voor meer informatie op deze pagina.
Comments